Tajemnica zawodowa radcy prawnego

Wielokrotnie wspominałam, że radców prawnych (aplikantów radcowskich również) obejmuje tajemnica zawodowa, a jej naruszenie prowadzi między innymi do powstania odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy prawnego (aplikanta). Dzisiejsze rozważania będą poświęcone wyjaśnieniu tego, czym jest tajemnica radcowska, co obejmuje, jak długo trwa i czy istnieją sytuacje, w których radca prawny może zostać zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.

Ustawa o radcach prawnych o tajemnicy zawodowej

Tajemnica zawodowa radcy prawnego jest tak newralgiczną kwestią, że uregulowania jej dotyczące znajdują się w akcie prawnym rangi ustawy, czyli są zawarte w ustawie o radcach prawnych.

Zgodnie z art. 3 ust. 3-6 tej ustawy radca prawny zobowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej.

Przepisy ustawy stanowią, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie, co oznacza, że obowiązuje zarówno w trakcie wykonywania zawodu radcy prawnego, jak i po zakończeniu wykonywania tego zawodu (niezależnie z jakiej przyczyny przestaje się być radcą), czy tym bardziej nie tylko w trakcie świadczenia pomocy prawnej, ale również po zakończeniu jej świadczenia. Te zasady stosuje się również do aplikantów radcowskich.

Co do zasady, radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. W związku z tym radca prawny nie może zeznawać w charakterze świadka przed sądem w zakresie informacji objętych tajemnicą zawodową, za jednym kontrowersyjnym wyjątkiem określonym w kodeksie postępowania karnego, w którym przewiduje się zwolnienie radcy od zachowania tajemnicy zawodowej w sytuacji, gdy jest to podyktowane dobrem wymiaru sprawiedliwości, a danej okoliczności nie da się ustalić w oparciu o inne dowody (art. 180 par. 2 KPK) - o takim zwolnieniu decyduje sąd drogą postanowienia.

Ponadto zgodnie z ustawą o radcach prawnych obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz przekazywanych na podstawie określonych przepisów Ordynacji podatkowej, w zakresie określonym tymi przepisami. W tych ustawach jest opisana cała procedura działania w takich sytuacjach, ale tego tematu się dziś nie podejmuję.

Kodeks etyki radcy prawnego o tajemnicy zawodowej

Rozwinięcie przepisów ustawy o radcach prawnych w zakresie dotyczącym tajemnicy zawodowej można znaleźć w Kodeksie etyki radcy prawnego, w którym temu zagadnieniu został poświęcony cały rozdział.

Zgodnie z Kodeksem etyki, radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia. Tajemnica zawodowa obejmuje również wszelkie wytworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję radcy prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy, a powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej. Ponadto tajemnicą objęte są także informacje ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem przez niego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło na potrzeby świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwanie, że radca prawny tę pomoc będzie świadczył.

Widzimy więc, że przepisy Kodeksu etyki precyzyjnie dookreślają zakres tajemnicy zawodowej, lakonicznie tylko określony w ustawie o radcach prawnych. Co więcej, powyższe to nie wszystko, bowiem zgodnie z Kodeksem etyki, dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje:

1) zakaz ujawniania informacji i dokumentów, o których mowa powyżej, ale również

2) zakaz skorzystania z tych informacji i dokumentów w interesie własnym lub innej osoby (chyba że przepisy prawa lub Kodeks etyki stanowią inaczej).

Ponadto Kodeks etyki, doprecyzowując przepisy ustawy o radcach prawnych stanowi, że:

1) obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie i istnieje również po zaprzestaniu wykonywania zawodu,

2) radca prawny zobowiązany jest żądać udziału przedstawiciela samorządu radców prawnych w przeszukaniu, w wyniku którego mogłoby dojść do ujawnienia tajemnicy zawodowej,

3) radca prawny powinien podejmować wszelkie środki przewidziane prawem dla uniknięcia lub ograniczenia określonego w przepisach prawa zwolnienia go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej,

4) radca prawny nie może zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka innego radcy prawnego lub innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód, dla ustalenia okoliczności objętych ich obowiązkiem dochowania tajemnicy zawodowej.

Co istotne radca jest zobowiązany wobec sądów i innych organów orzekających w sprawie zachować w tajemnicy przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których brał czynny udział.

Nadto na radcy ciąży obowiązek wyraźnego zobowiązań osób z nim współpracujących przy wykonywaniu czynności zawodowych do zachowania poufności w zakresie objętym jego tajemnicą zawodową, wskazując na ich odpowiedzialność prawną związaną z ujawnieniem tajemnicy zawodowej.

Być może jest to jasne, ale warto wspomnieć, że radca jest także zobowiązany do zabezpieczenia informacji objętych tajemnicą zawodową, w tym również przechowywanych w formie elektronicznej.

Co ciekawe, jeśli w ramach świadczenie pomocy prawnej dojdzie do ujawnienia czynu zabronionego przez prawo, radca prawny, który na żądanie klienta kieruje do odpowiednich organów zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia tego czynu, obowiązany jest wyraźnie wskazać, że dokonuje tego w imieniu i z upoważnienia klienta.

Podsumowanie

Ustawa o radcach prawnych w sposób lakoniczny odnosi się do zachowania tajemnicy zawodowej. Szczegóły jej dotyczące odnajdujemy jednak zarówno w kodeksach poszczególnych postępowań sądowych (czy przed innymi organami), jak również w Kodeksie etyki radcy prawnego. Ten ostatni dość szeroko i momentami kazuistycznie określa zakres tajemnicy zawodowej.

Jakie jest Wasze zdanie? Zakres zachowania tajemnicy zawodowej jest wystarczający, czy powinien zostać rozszerzony? Jakie macie doświadczenia w tym zakresie? A może dopiero ten post uświadomił Wam, że radców prawnych obowiązuje tajemnica zawodowa? Dajcie koniecznie znać o swoich przemyśleniach w tym zakresie!

Uściski 😙

Post został opracowany na podstawie: 
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 730),
Kodeks Etyki Radcy Prawnego, Załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r..

Fotografie: autorka.